Λέρνα ή Λέρνη

Αρχαία παραθαλάσσια τοποθεσία της Αργολίδας, περίπου 7 χλμ. Ν του Άργους, στη θέση του σημερινού οικισμού Μύλοι, στις ανατολικές υπώρειες του όρους Ποντίνου. Ήταν φημισμένη στην αρχαιότητα για τα άφθονα νερά της, τα οποία τροφοδοτούν την αργολική πεδιάδα ακόμη και σήμερα. Η Λ. αναφέρεται άλλοτε ως ποταμός, άλλοτε ως πηγή και άλλοτε ως λίμνη (και συνεκδοχικά ως πεδιάδα) και έδωσε την ονομασία της σε ολόκληρη την περιοχή. Εκτός από αυτήν όμως υπήρχαν ο ποταμός και οι πηγές της Αμυμώνης, η πηγή του Αμφιαράου και, τέλος, η λίμνη Αλκυονία, την οποία θεωρούσαν απύθμενη (το ίδιο πιστεύουν μέχρι σήμερα οι κάτοικοι της περιοχής) και είσοδος του Κάτω Κόσμου. Από αυτήν, σύμφωνα με την παράδοση κατέβηκε ο Διόνυσος στον Άδη για να φέρει τη Σεμέλη. Μυθολογία. Προσωποποίηση των πολλών πηγών της Λ. αποτελεί πιθανότατα η μυθολογική μορφή της Λερναίας Ύδρας, του πολυκέφαλου τέρατος, κόρης του Τυφώνα και της Έχιδνας. Ο μύθος αναφέρει ότι το τεράστιο αυτό φίδι με τα εννέα κεφάλια ενέδρευε κάτω από έναν πλάτανο κοντά στην Aμυμώνη, κατασπαράσσοντας τα ζώα και καταστρέφοντας τα σπαρτά. Ο Ηρακλής, με διαταγή του βασιλιά των Μυκηνών Ευρυσθέα, προσπάθησε να εξοντώσει τη Λερναία Ύδρα αποκόπτοντας ένα-ένα τα κεφάλια της, αλλά αυτά αναδημιουργούνταν. Τότε προσέφυγε στη βοήθεια του Ιολάου, ο οποίος, μόλις ο Ηρακλής απέκοπτε ένα κεφάλι, καυτηρίαζε τον λαιμό του τέρατος ώστε να μη δημιουργηθούν άλλα. Στη συνέχεια ο Ηρακλής εξόντωσε το τέρας βουτώντας τα βέλη του στη χολή του ώστε να γίνουν δηλητηριώδη. Ιστορία-Αρχαιολογία. Η πλούσια σε νερά περιοχή της Λ. είχε κατοικηθεί ήδη από τους νεολιθικούς χρόνους. Ένας εκτεταμένος λοφίσκος στο νότιο άκρο του σημερινού χωριού ορίζει τη θέση του προϊστορικού συνοικισμού. Οι νεολιθικοί κάτοικοι της Λ. ζούσαν σε μικρά ορθογώνια σπίτια και ασχολούνταν με το ψάρεμα και τη γεωργία. Τα ανασκαφικά ευρήματα μαρτυρούν ότι χρησιμοποιούσαν καλής ποιότητας αγγεία, στιλπνά μονόχρωμα, γραπτά ή εγχάρακτα. Ύστερα από συστηματική ισοπέδωση του χώρου, ακολούθησαν οι αλλεπάλληλες οικοδομικές φάσεις της πρωτοελλαδικής εποχής. Χτίστηκαν αρκετά μεγάλα οικοδομήματα και ο συνοικισμός μετατράπηκε σε ακρόπολη, με αξιόλογα οχυρωματικά έργα. Ένα απλό λίθινο τείχος, το οποίο προφανώς επιστεφόταν με πλινθοδομή, αποτελούσε την πρώτη φάση των οχυρώσεων. Αργότερα, στη δεύτερη φάση, προστέθηκε μια τετραγωνική προέκταση η οποία κατέληγε σε πεταλόσχημο πύργο. Ένα κλιμακοστάσιο κατέβαινε από το τείχος προς τον πύργο ακολουθώντας την πλαγιά του λόφου. Στην τρίτη φάση, μετά την αχρήστευση του παλαιότερου τείχους και του πεταλόσχημου πύργου, χτίστηκε συμπαγής τετραγωνικός πύργος, το περίγραμμα του οποίου τροποποιήθηκε κατόπιν σε καμπυλόγραμμο. Η πλίνθινη ανωδομή πάνω από το τείχος εικάζεται ότι έφτανε τα 6 έως 8 μ. Στην επόμενη οικοδομική φάση, κατά την πρωτοελλαδική πάντα εποχή, την κορυφή του λόφου κατέλαβε το πιο σημαντικό κτίσμα στην ιστορία του συνοικισμού, ένα στενόμακρο διώροφο οικοδόμημα (25x12 μ.), το οποίο ανήκε ουσιαστικά στον μεγαροειδή τύπο και το αποτελούσαν πέντε κυρίως χώροι. Δύο μικροί διάδρομοι, ένας από Α και ένας από Δ, οδηγούσαν αντίστοιχα σε δύο ευρύχωρα δωμάτια, τα οποία διαχωρίζονταν από έναν στενό χώρο. Δύο στενοί διάδρομοι φέρουν τα ίχνη των κλιμακοστασίων για τον άνω όροφο. Οι φαρδείς πλινθόκτιστοι τοίχοι του κτιρίου, οι οποίοι σώζονται κατά μεγάλο τμήμα τους, έφεραν επίχρισμα πηλού. Για την επικάλυψη της στέγης είχαν χρησιμοποιηθεί λεπτά επίπεδα κεραμίδια, τα οποία βρέθηκαν σε αφθονία στα ερείπια του σπιτιού. Για τον λόγο αυτό το οικοδόμημα ονομάστηκε συμβατικά οικία ή ανάκτορο των κεράμων. Μετά την καταστροφή του ανακτόρου (προς το τέλος της πρωτοελλαδικής περιόδου), χτίστηκαν άλλα μικρότερα οικοδομήματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν τρεις ή τέσσερις οικοδομικές φάσεις. Δεν χρησιμοποιήθηκε όμως η θέση του παλαιού ανακτόρου (όπου είχε δημιουργηθεί ένας τύμβος στο μέσον ενός κυκλικού περιβόλου) γιατί, όπως φαίνεται, τη θεωρούσαν ιερή. Από τα πολυάριθμα στρώματα της πρωτοελλαδικής εποχής έγινε περισυλλογή άφθονων ευρημάτων τα οποία μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι της Λ. διατηρούσαν σχέσεις με τις Κυκλάδες, την Κρήτη, καθώς και με την Τροία. Η Λ. εξακολούθησε να είναι σημαντικό κέντρο και κατά τους μεσοελλαδικούς χρόνους. Έχουν ανασκαφεί επάλληλα αψιδωτά και ορθογώνια κτίρια, καθώς και τάφοι του τέλους της εποχής, οι οποίοι έδωσαν πλήθος αμαυροχρώμων και μινυακών αγγείων. Η θέση του μυκηναϊκού συνοικισμού δεν έχει ανευρεθεί ακόμη. Δείγματα όμως της εποχής αυτής είναι οι μεγάλοι κιβωτιόσχημοι τάφοι που βρέθηκαν πάνω στον λόφο. Γεωμετρικής και κλασικής εποχής τάφοι ανακαλύφθηκαν επίσης στον οικισμό Μύλοι, ενώ στο κέντρο του έχουν εντοπιστεί τα λείψανα αρχαίου ναού, ίσως της Δήμητρας. Στους χρόνους του Παυσανία, όπως αναφέρει ο περιηγητής, ένα πυκνό δάσος από πλατάνια κατακάλυπτε το όρος Ποντίνο και έφτανε έως τη θάλασσα. Όρια του ιερού αυτού άλσους ήταν οι ποταμοί Ποντίνος και Αμυμώνη. Στην κορυφή του Ποντίνου υπήρχε ναός της Αθηνάς Σαΐτιδας, τον οποίο, κατά την παράδοση, είχε χτίσει ο Δαναός. Εκεί έδειχναν και την κατοικία του Ιππομέδοντα, τοπικού –μυθικού– ηγεμόνα ο οποίος έλαβε μέρος στην εκστρατεία των Επτά επί Θήβαις. Κοντά στη θάλασσα υπήρχε ιερό της Αφροδίτης. Μέσα στο άλσος υπήρχαν αγάλματα του Διόνυσου και της Δήμητρας Προσύμνης. Οι δύο αυτές θεότητες λατρεύονταν εκεί με μυστικές τελετές, γνωστές ως Λερναία μυστήρια, οι οποίες φαίνεται ότι κατάγονταν από παλιά προϊστορική λατρεία. Λείψανα της αρχαίας Λέρνας. Ερείπια αποθήκης του μεσοελλαδικού συνοικισμού της Λέρνας. Τα ερείπια πύργων των δύο φάσεων της πρωτοελλαδικής οχύρωσης του συνοικισμού της Λέρνας. Αγγεία από τάφους της περιοχής της Λέρνας (Μουσείο Άργους). Νεολιθικό πήλινο ειδώλιο από τη Λέρνα· οι αναλογίες και η πλαστικότητα των γραμμών του μαρτυρούν το υψηλό καλλιτεχνικό αισθητήριο των τεχνιτών της εποχής (Μουσείο Άργους). Επάλληλες οικίες στον μεσοελλαδικό συνοικισμό της Λέρνας. Εστία της πρώιμης πρωτοελλαδικής περιόδου από τη Λέρνα.